Multiple sclerose (MS) is een zeer ernstige chronische ziekte die de hersenen aantast. MS is de belangrijkste oorzaak van invaliditeit bij jongvolwassenen, komt op dit moment voor in ongeveer 1 op de 500 mensen in Nederland. Wereldwijd lijden zo’n 2,5 miljoen mensen aan deze ziekte, waarvan meer vrouwen dan mannen. De meest voorkomende symptomen bij MS zijn ernstige vermoeidheid, tijdelijke blindheid, verminderde mobiliteit, spierzwakte, incontinentie, stijfheid, en onhandigheid en slepen van de benen. Uiteindelijk kan de ziekte leiden tot gedeeltelijke of gehele verlamming van de ledematen. Naast motorische problemen ontstaan er gedurende het verloop van de ziekte ook problemen met geheugen en concentratie, die de kwaliteit van leven ernstig beïnvloeden. Deze symptomen worden veroorzaakt doordat bij MS er ontstekingen in de hersenen plaatsvinden. Patiënten met gevorderde MS hebben een sterk verminderde kwaliteit van leven en overlijden vaak vroegtijdig als gevolg van infecties, zoals een longontsteking. De oorzaak van MS is tot op heden onbekend, maar uit studies blijkt en wordt gedacht dat de ziekte tot stand komt door interacties tussen genetische en omgevingsfactoren. Het doel van dit onderzoek is daarom om nieuwe kandidaat-geneesmiddelen voor MS te evalueren in het diermodel genaamd ‘experimenteel auto-immuun encefalomyelitis’ (EAE) in het penseelaapje (marmoset), om op deze manier nieuwe therapieën naar de kliniek te brengen.

De marmosets voor de farmacokinetiek/dynamiek studies zullen allemaal een medicijn toegediend krijgen (via injectie of via het eten). Hierna zal er bij de marmosets regelmatig bloed af worden genomen om de veiligheid van het medicijn te onderzoeken. Farmacokinetiek beschrijft de processen waaraan een medicijn in het lichaam wordt onderworpen. Er worden zo verbanden gelegd tussen deze processen en de tijd, waarmee bijvoorbeeld voorspeld kan worden hoe de concentratie van een medicijn afhangt van dosis of toedieningsvorm. Farmacodynamiek beschrijft de processen waaraan een lichaam wordt onderworpen door een medicijn, zoals de reactie die het medicijn geeft, de intensiteit en de duur ervan. Voor de evaluatie van de therapie zullen alle marmosets injecties onder de huid krijgen om EAE te induceren. Daarnaast zal er van alle marmosets bloed af worden genomen om de bloedsamenstelling (cellen en chemische stoffen) te bepalen. Sommige marmosets zullen onder verdoving een MRI (magnetic resonance imaging) en/of een PET-CT (positron emission tomography - computed tomography) scan ondergaan om de pathologie en biologische processen te bestuderen in het brein. MRI en PET-CT zijn twee beeldvormende technieken welke veelvuldig in de kliniek worden gebruikt om specifieke processen in het lichaam en afwijkingen hiervan in beeld te brengen. Bij een PET-CT wordt met een radioactieve-gelabelde stof gekeken naar bepaalde processen in weefsels en organen, zoals hier ontstekingsreacties in hersenen. Met de PET-scan wordt de functie van de tracer in beeld gebracht en met de CT-scan wordt de anatomie in beeld gebracht, waarna dit wordt gecombineerd. CT-scans kunnen echter niet zo gedetailleerd hersenstructuren in beeld brengen, daarvoor willen we MRI gebruiken om de anatomie van de hersenen goed in beeld te brengen. Bij deze studie leggen we dan dus de MRI en PET scan over elkaar heen zodat we precies kunnen bepalen waar de veranderingen in de hersenen zijn. In beide gevallen zal de scan ongeveer een half uur duren en gedurende deze tijd is de marmoset verdoofd door middel van prik-anesthesie. Tijdens de scan wordt de marmoset in een vacuüm kussen ingepakt en vastgelegd, zodat hij goed stil blijft liggen, maar ook warm blijft. Na afloop van de scan gaat de marmoset weer terug naar zijn kooi en wordt op een warmtemat geplaatst om rustig wakker te worden. De maximale mogelijke duur van een EAE procedure is 140 dagen.

De ziekte MS is zeer complex: het immuunsysteem interacteert met de hersenen. Daarnaast wordt gedacht dat zowel omgevingsfactoren en de genen bij kunnen dragen aan het ontwikkelen van MS. Nieuw ontwikkelde medicijnen kunnen niet direct in mensen getest worden omdat dit mogelijke gevaren met zich mee kan brengen voor de gezondheid van patiënten. Al deze belangrijke aspecten van het ontstaan van de ziekte, de progressie, en de eventuele behandeling kunnen tot op heden niet nagebootst worden in proefdiervrije alternatieven. Het doel van het beschreven onderzoek is om te bepalen of medicijnen veilig en werkzaam zijn voor mensen met MS, daarom is het van belang om gebruik te maken van het marmoset EAE model wat zo dicht mogelijk bij de mens staat.