Beschrijf de doelstellingen van het project (bijvoorbeeld het aanpakken van bepaalde wetenschappelijke onduidelijkheden, of wetenschappelijke of klinische behoeften).
Het doel van dit project is om (een) welbepaalde toxische bevinding(en) die kunnen optreden tijdens de ontwikkeling van een geneesmiddel verder te karakteriseren en meer inzicht te verkrijgen in het mechanisme van die toxiciteit (vaak op vraag van de wetgever), maar ook om effecten van andere doseervormen (bv. andere toedieningsvorm of ander oplosmiddel) te evalueren en te vergelijken. Dit alles om een nieuw kandidaat medicijn tot de behoevende patiënt te krijgen en deze onder zo veilig mogelijke omstandigheden te gaan behandelen met de juiste afweging van baten (de bedoelde farmacologische genezende werking) en risico (de onbedoelde, mogelijke bijwerkingen) binnen de domeinen van o.a. neurologische/psychische aandoeningen, metabole aandoeningen zoals diabetes alsook infectieziektes (bv. hepatitis), aandoeningen van het afweersysteem en kanker. Informatie en kennis verkregen uit deze studies gebruiken we ook om andere geneesmiddelen met betere eigenschappen in een vroegere fase van ontwikkeling te selecteren en in ontwikkeling te brengen.
Welke potentiële voordelen kan dit project opleveren? Leg uit hoe de wetenschap vooruit kan worden geholpen of mensen, dieren of het milieu uiteindelijk voordeel kunnen hebben bij het project. Maak, waar van toepassing, een onderscheid tussen voordelen op korte termijn (binnen de looptijd van het project) en voordelen op lange termijn (die mogelijk pas worden bereikt nadat het project is afgerond).
De resultaten van de proefdierstudies in dit project dienen ter ondersteuning van het zo veilig en accuraat mogelijk uitvoeren van klinische studies in de mens (experimentele studies in patiënten in gespecialiseerde ziekenhuizen). Dit leidt finaal tot nieuwe of betere behandelingen voor patiënten wereldwijd met de juiste afweging van baten (de bedoelde farmacologische genezende werking) en risico (de onbedoelde, mogelijke bijwerkingen).
In welke procedures worden de dieren gewoonlijk gebruikt (bijvoorbeeld injecties, chirurgische procedures)? Vermeld het aantal en de duur van deze procedures.
Afhankelijk van de procedure en de wetenschappelijke eindpunten zal de duur van doseren van de muizen, ratten, konijnen, honden of varkens variëren van één keer doseren tot maximaal drie maanden, al dan niet dagelijks of met een periode ertussen. Dit staat vermeld in het specifieke studieprotocol.
De mogelijke doseer routes zijn oraal (via de mond) (meest gebruikt), subcutaan (SC, onderhuids), intramusculair (IM, in de spier), intraveneus (IV, in de ader), intraperitoneaal (IP, in de buikholte), intratracheaal (IT, in de luchtpijp), intranasaal (IN, via de neus) of intracolonisch (IC, in de dikke darm).
De dieren worden meermaals per dag geobserveerd. Lichaamsgewicht wordt dagelijks tot minimaal 1 maal per week gemeten. In sommige studies wordt er standaard, non-invasief oogonderzoek gedaan. In de meeste studies wordt er bloed genomen om de vrijstelling van de teststof in het bloed te bepalen of om klinische pathologie of biomerkers op te volgen. Optioneel kunnen er andere biologische stalen genomen worden, zoals urine, feces, vaginale uitstrijkjes, weefselstalen of hersenvocht (CSF - onder verdoving). Aan het einde van de studie is het soms nodig om een necropsie uit te voeren (na euthanasie en uitbloeding) om de inwendige organen (microscopisch) te onderzoeken op eventuele schade veroorzaakt door het kandidaat-medicijn.
Wat zijn de verwachte gevolgen/nadelige effecten voor de dieren, bijvoorbeeld pijn, gewichtsverlies, inactiviteit/verminderde mobiliteit, stress, abnormaal gedrag, en wat is de duur van die effecten?
Aangezien we het mechanisme achter bijwerkingen willen bestuderen, zijn bijwerkingen van de medicijnen verwacht in dit project. Aangezien er reeds informatie van vorige studies met het geneesmiddel in ontwikkeling beschikbaar is, kan men zorgen dat het ongerief beperkt wordt (kortdurend, matig ongemak). Tijdens de studies worden de dieren nauwgezet geobserveerd en geregeld gewogen en worden er af en toe lichaamsstoffen zoals bloed of urine verzameld. Tevens kunnen er hart- en hersenfilmpjes gemaakt worden. Voor de studies in dit project wordt een middelmatig ongemak ingeschat. Indien het ongemak onverwacht toch ernstig is, dan worden er maatregelen genomen onder toezicht van een dierenarts om dit ongemak te verminderen of te stoppen, of, gebaseerd op vooropgestelde humane eindpunten, wordt het dier zo nodig op een pijnloze wijze gedood voor het einde van de proef. Dit om het ongemak bij het dier niet onnodig te laten voortduren. Aan het eind van de proef worden de dieren op een pijnloze wijze gedood om de inwendige organen te onderzoeken op eventuele schade veroorzaakt door het kandidaat-medicijn.
Indien dit niet nodig is voor het experiment kunnen dieren opnieuw worden ingezet voor een andere proef of kan bekeken worden of het dier in aanmerking komt voor een adoptieprogramma.
Welke soorten en aantallen dieren zullen naar verwachting worden gebruikt? Wat zijn de verwachte ernstgraden en de aantallen dieren in elke ernstcategorie (per soort)?
Soort:
Totaal aantal
Geraamde aantallen naar ernstgraad
Terminaal
Licht
Matig
Ernstig
Muizen (Mus musculus)
1406
Ratten (Rattus norvegicus)
1994
Konijnen (Oryctolagus cuniculus)
400
Honden (Canis familiaris)
640
Varkens (Sus scrofa domesticus)
320
Wat gebeurt er met de dieren die aan het einde van de procedure in leven worden gehouden?
Soort:
Geraamd aantal te hergebruiken, in het habitat-/houderijsysteem terug te plaatsen of voor adoptie vrij te geven dieren
Hergebruikt
Teruggeplaatst
Geadopteerd
Honden (Canis familiaris)
Varkens (Sus scrofa domesticus)
Konijnen (Oryctolagus cuniculus)
Geef de redenen voor het geplande lot van de dieren na de procedure.
Knaagdieren (rat, muis) worden niet hergebruikt, teruggeplaatst of geadopteerd. Om relevante en wetenschappelijk robuuste (en reproduceerbare) veiligheidsdata te genereren in deze studies is het van belang om dieren te evalueren in een jong adulte, geslachtsrijpe, levensfase, welke voor knaagdieren (rat, muis) relatief beperkt is en bijgevolg niet toelaat tot herbruik in meerdere studies beoogd in dit project (en tevens rekening houdend met een nodige herstelperiode tussen de studies in dat geval). Om wille van hun relatief veel langere levensverwachting kunnen en worden honden, konijnen en varkens zo mogelijk standaard hergebruikt in verschillende studies, na een grondig onderzoek door de dierenarts en enkel indien de dieren geen ernstig ongerief geleden hebben bij de vorige studie of indien terminale parameters onderzocht dienen te worden (bv. microscopisch onderzoek van organen). Wanneer herbruik niet meer mogelijk blijkt in geval van honden, wordt bekeken of ze in aanmerking kunnen komen voor adoptie.
1. Vervanging
Beschrijf welke diervrije alternatieven op dit gebied voorhanden zijn en waarom zij niet voor het project kunnen worden gebruikt.
Hoewel een aantal in vitro testen voor het bestuderen van toxicologische effecten beschikbaar zijn en geaccepteerd zijn door regelgevende instanties, blijven dierstudies noodzakelijk en wettelijk verplicht. De beschikbare alternatieven zijn namelijk gericht op het evalueren van een of een beperkt aantal toxicologische eindpunten, die hun waarde hebben tijdens vroege screening en bij de selectie van de meest beloftevolle (= minst toxische) actieve verbindingen.
Om mechanistische vragen te beantwoorden worden allereerst deze alternatieve methoden toegepast waar mogelijk, maar voor sommige vragen is dit echter niet mogelijk omwille van het nog ontbreken van een volwaardig alternatief dat de complexiteit van een compleet biologisch organisme met al zijn fysiologische functies en interacties, noodzakelijk om de veiligheid van een nieuw medicijn voor humaan gebruik te kunnen bepalen, kan nabootsen.
2. Vermindering
Leg uit hoe de aantallen dieren voor dit project zijn bepaald. Beschrijf de stappen die zijn genomen om het aantal te gebruiken dieren te verminderen en de beginselen die zijn gebruikt bij het opzetten van de studies. Beschrijf, waar van toepassing, de praktijken die gedurende het hele project zullen worden toegepast om het aantal dieren die in overeenstemming met de wetenschappelijke doelstellingen werden gebruikt, tot een minimum te beperken. Deze praktijken kunnen bijvoorbeeld bestaan uit proefprojecten, computermodellen, het delen van weefsel en hergebruik.
Wetenschappers wereldwijd hebben bekeken wat de minimale vereisten zijn om veiligheid goed te kunnen beoordelen en de conclusies zijn opgenomen in internationale richtlijnen. Het aantal dieren en de opzet van de proef zijn gebaseerd op aantallen die zinvolle informatie opleveren, zoals bepaald door een statisticus of expert. Hierdoor kunnen we waarborgen dat de uitkomst van de proef te gebruiken is en dieren dus niet voor niets ingezet worden. Wetenschappers betrokken in deze studies kijken echter steeds uit naar mogelijkheden om het aantal gebruikte proefdieren zo beperkt mogelijk te houden tot zelfs te verminderen. Zo worden bv. vehicle of controlegroepen bij honden en varkens zo minimaal mogelijk gebruikt, o.a. door terug te vallen op historische controlegegevens. Gebruik van controles worden wel toegevoegd bij bijvoorbeeld gebruik van niet-standaard formulaties of vergelijking van niet-standaard parameters waarbij een controlegroep van belang is voor de interpretatie van resultaten aangezien voor niet standaard parameters vaak deze historische controlegegevens (nog of gedeeltelijk) ontbreken.
3. Verfijning
Geef voorbeelden van de specifieke maatregelen (bv. verscherpte monitoring, postoperatieve behandeling, pijnbestrijding, training van dieren) die in verband met de procedures moeten worden genomen om de welzijnskosten (schade) voor de dieren tot een minimum te beperken. Beschrijf de mechanismen om gedurende de looptijd van het project nieuwe verfijningstechnieken in gebruik te nemen.
De diersoortkeuze is gebaseerd op de jarenlange kennis en ervaring opgebouwd met deze proefdiersoorten. De dieren worden minimaal 1x per dag beoordeeld op hun algemene welzijn door vakkundig, getraind personeel. Indien we merken dat het welzijn van het dier achteruitgaat, dan overleggen we met een dierenarts of het nog wel verantwoord is om dit dier in de proef te houden of dat er maatregelen genomen dienen te worden.
Bij honden en varkens is er ook camera-monitoring beschikbaar waardoor het algemeen welzijn van de dieren op elk ogenblik kan worden beoordeeld. Ook worden minimaal invasieve technieken voor staalnames toegepast om alzo herbruik te faciliteren.
Licht de keuze van de soorten en de bijbehorende levensstadia toe
Vooraleer een kandidaat geneesmiddel in dieren getest wordt, worden er eerst in-vitro onderzoeken gedaan om het beste kandidaat geneesmiddel te selecteren. Hierbij wordt er ook gekeken naar de diersoort die het beste geschikt is. Selectie criteria hiervoor zijn farmacologische en biologisch relevantie/overeenkomst met humaan, vooral betreffende (target) receptor expressie, een goede biobeschikbaarheid en bijhored metabool profiel overeenkomstig met humaan en de historisch opgebouwde ervaring met en doorgedreven kennis van bepaalde diersoorten frequent gebruikt in toxicologisch onderzoek. In het algemeen worden geneesmiddelen ontwikkeld in een knaagdier en een niet-knaagdier diersoort, waarbij de rat en de hond het meest gebruikt worden. Bij deze onderzoeken kunnen bevindingen die optreden van zowel kandidaat geneesmiddelen als effecten van een andere doseervorm van een kandidaat geneesmiddel. Om de bevindingen in voorgaande studies te kunnen verklaren of om het effect van een andere doseervorm te evalueren, dienen we te kunnen vergelijken met de desbetreffende voorgaande studies. Daarom dienen voor dit project dezelfde diersoorten en dezelfde levensstadia aan te houden als in vorige studies, wat in het algemeen voor knaagdieren meestal de rat, maar ook de muis kan zijn en voor niet-knaagdieren voornamelijk de hond en in mindere mate het varken en het konijn. In het algemeen worden deze dieren gebruikt in hun jongvolwassen levensstadium.
Project geselecteerd voor BA?
ja
Termijn voor BA
09-12-2022
Reden voor de beoordeling achteraf
Bevat ernstige procedures
Maakt gebruik van niet-menselijke primaten
Toelichting van de andere reden voor de beoordeling achteraf
Vereist volgens regelgeving