NIET-TECHNISCHE PROJECTSAMENVATTING
Naam van het project
Nieuwe strategieën om leververvetting en -ontsteking te behandelen
NTS-identificatiecode
NTS-NL-968705 v.1, 06-01-2022
Nationale identificatiecode van de NTS
Veld wordt niet gepubliceerd.
Land
Nederland
Taal
nl
Indiening bij EU
Veld wordt niet gepubliceerd.
ja
Duur van het project, uitgedrukt in maanden.
60
Trefwoorden
Galzouten
leververvetting
leverziekten
metabool probleem
galzouttransporteur
Doel(en) van het project
Fundamenteel onderzoek: Gastro-intestinaal stelsel met inbegrip van de lever
Omzettinggericht en toegepast onderzoek: Gastro-intestinale en leveraandoeningen bij de mens
Doelstellingen en verwachte voordelen van het project
Beschrijf de doelstellingen van het project (bijvoorbeeld het aanpakken van bepaalde wetenschappelijke onduidelijkheden, of wetenschappelijke of klinische behoeften).
In dit project wordt onderzocht of remming van galzout-opname door de lever geschikt is als toekomstige therapie bij leververvetting en leverontsteking. Er is op dit moment geen behandeling voor leverontsteking als gevolg van een vette lever en dit project zal bijdragen aan een betere kennis van de ziekte, nieuwe behandelmogelijkheden en inzicht in het werkingsmechanisme.
Welke potentiële voordelen kan dit project opleveren? Leg uit hoe de wetenschap vooruit kan worden geholpen of mensen, dieren of het milieu uiteindelijk voordeel kunnen hebben bij het project. Maak, waar van toepassing, een onderscheid tussen voordelen op korte termijn (binnen de looptijd van het project) en voordelen op lange termijn (die mogelijk pas worden bereikt nadat het project is afgerond).
Dit project zal beter inzicht geven hoe galzouten betrokken zijn bij het voorkomen van leververvetting en –ontsteking en zal mogelijk nieuwe therapeutische mogelijkheden bieden bij een ziekte die een aanzienlijk deel van de bevolking treft, wereldwijd 25% leververvetting en bij 2-3% ook leverontsteking, en waarvoor nog geen geneesmiddel beschikbaar is.
Voorspelde schade
In welke procedures worden de dieren gewoonlijk gebruikt (bijvoorbeeld injecties, chirurgische procedures)? Vermeld het aantal en de duur van deze procedures.
De dieren worden langere tijd op een dieet geplaatst waarbij de dieren veel calorieën binnenkrijgen. In een deel van de dieren wordt een stof toegediend die de ontwikkeling van leverontsteking versneld. Vrouwen zijn na de menopauze extra vatbaar voor lever-ontsteking. We zullen bij de vrouwelijke dieren deze situatie nabootsen door de eierstokken te verwijderen met een operatie of tabletten toe te dienen die ingrijpen op de hormoonhuishouding. Door middel van een virus kunnen we specifieke genen uitschakelen in de lever. Dit wordt gedaan om te onderzoeken welke galzouttransporters betrokken zijn en welke routes voor opname en signalering van eiwitten, suiker en vetten door o.a. de lever van belang zijn. Er wordt vervolgens onder algehele verdoving een stukje weefsel uit de lever genomen om de (ziekte)status van de lever te bekijken. Dit is nodig omdat er geen geschikte methode is om zonder weefselafname te kunnen bepalen. Nieuwe (toekomstige) geneesmiddelen worden dagelijks toegediend. Een klein deel van de dieren wordt gedurende een week in een speciale ‘calorimetrie-opstelling’ geplaatst waarmee voedselinname, water-inname, beweging en energieverbruik wordt gemeten omdat deze parameters van groot belang zijn bij leververvetting.
Wat zijn de verwachte gevolgen/nadelige effecten voor de dieren, bijvoorbeeld pijn, gewichtsverlies, inactiviteit/verminderde mobiliteit, stress, abnormaal gedrag, en wat is de duur van die effecten?
De dieren komen aan in gewicht door het voer met veel vet er in en later in de experimenten geeft dit een vermindering in beweging en soms een wat vettige vacht. De behandeling met de medicijnen of de leverziekte zelf kan een (relatieve) gewichtsvermindering geven. Het verwijderen van de eierstokken en de afname van een stukje lever zijn kortdurende operaties waarbij een klein sneetje gemaakt wordt waarvan de dieren enkele dagen moeten herstellen. De dieren worden één week zonder kooigenoten gehuisvest zodat precies onderzocht kan worden hoeveel de dieren eten en hoeveel energie ze gebruiken. Het ontbreken van kooigenoten levert de dieren stress op. Bij de overige experimenten is er wel huisvesting met soortgenoten. Aan het einde van het expriment worden dieren gedood om organen te isoleren voor verder onderzoek.
Welke soorten en aantallen dieren zullen naar verwachting worden gebruikt? Wat zijn de verwachte ernstgraden en de aantallen dieren in elke ernstcategorie (per soort)?
Soort:
Totaal aantal
Geraamde aantallen naar ernstgraad
Terminaal
Licht
Matig
Ernstig
Muizen (Mus musculus)
2256
0
0
2256
0
Wat gebeurt er met de dieren die aan het einde van de procedure in leven worden gehouden?
Soort:
Geraamd aantal te hergebruiken, in het habitat-/houderijsysteem terug te plaatsen of voor adoptie vrij te geven dieren
Hergebruikt
Teruggeplaatst
Geadopteerd
Muizen (Mus musculus)
48
0
0
Geef de redenen voor het geplande lot van de dieren na de procedure.
Op het einde van de experimenten worden de meeste organen en bloed verzameld om een totaalbeeld te krijgen van vetophoping in het hele lichaam, metabole veranderingen en ontsteking. Leververvetting is de presentatie van vetophoping in de lever. Meerdere organen zijn betrokken bij deze ziekte en vereisen daarom een analyse van het hele lichaam. De dieren worden daarom gedood. Eén groep (48 dieren) zal na afloop van de proef in leven worden gehouden omdat er geen noodzaak is voor het bestuderen van hun organen, deze dieren zullen ingezet worden om nieuwe muizen mee te fokken.
Toepassing van de drie V’s
1. Vervanging
Beschrijf welke diervrije alternatieven op dit gebied voorhanden zijn en waarom zij niet voor het project kunnen worden gebruikt.
De experimenten zullen alleen worden uitgevoerd wanneer eerst in levercellen in het laboratorium is gebleken dat i) het bestudeerde gen een effect heeft op de totale hoeveelheid galzouten óf de samenstelling van de galzouten óf de uitwisseling van galzouten tussen darm, bloedsomloop en de lever óf ii) dat de geteste medicijnen de galzoutopname door de lever effectief remmen. Om de dynamische veranderingen in de galzoutconcentraties in organen, gal en bloed (die in de loop van de dag variëren) te bepalen, zijn geen andere modellen beschikbaar als in proefdieren. De communicatie tussen lever, darm en immuunsysteem kan niet worden nagebootst in een kweekschaaltje. Ook varieert de opname van galzouten sterk in verschillende delen van de darm, en dit kenmerk kan niet in het laboratorium worden nagebootst. Verder zijn vele aspecten van de verwerking van galzouten in de darm en de lever, evenals ontstekings- en littekenvormende processen van leververvetting, afhankelijk van verschillende soorten lever- en darmcellen en bovendien ook nog afhankelijk van de voedingsstoffen in de darm en in het bloed na de maaltijd.
2. Vermindering
Leg uit hoe de aantallen dieren voor dit project zijn bepaald. Beschrijf de stappen die zijn genomen om het aantal te gebruiken dieren te verminderen en de beginselen die zijn gebruikt bij het opzetten van de studies. Beschrijf, waar van toepassing, de praktijken die gedurende het hele project zullen worden toegepast om het aantal dieren die in overeenstemming met de wetenschappelijke doelstellingen werden gebruikt, tot een minimum te beperken. Deze praktijken kunnen bijvoorbeeld bestaan uit proefprojecten, computermodellen, het delen van weefsel en hergebruik.
Er zijn en worden proefdiervrije modelsystemen ontwikkeld in mijn groep om de noodzaak van het gebruik van proefdieren te verminderen. Bovendien proberen wij zowel vrouwelijke als mannelijke muizen te gebruiken in omstandigheden waarin het sekseverschil klein is. Alleen in experimenten met een groot verschil tussen de geslachten zullen wij de analyse per geslacht gebruiken. Verder hebben we een getrapte structuur (go/no go) wat betreft experimenten. Als bij bepaalde experimenten geen verschillen worden waargenomen, gaan we niet verder met het vervolgexperiment. We gebruiken een methode om een gen in een muis te veranderen die veel sneller is dan de gangbare methode. Dit voorkomt de fok van veel proefdieren voordat we genoeg dieren hebben om het experiment uit te voeren.
3. Verfijning
Geef voorbeelden van de specifieke maatregelen (bv. verscherpte monitoring, postoperatieve behandeling, pijnbestrijding, training van dieren) die in verband met de procedures moeten worden genomen om de welzijnskosten (schade) voor de dieren tot een minimum te beperken. Beschrijf de mechanismen om gedurende de looptijd van het project nieuwe verfijningstechnieken in gebruik te nemen.
We zullen gebruik maken van modellen die al zijn gepubliceerd en waarvan is aangetoond dat ze de verwachte leververvetting opwekken. We zullen waar mogelijk de mildste vorm gebruiken van de modellen. We zullen deze modellen eerst verder optimaliseren voor ons onderzoek voordat we de medicijnen die de galzouten beïnvloeden gaan onderzoeken. Dit voorkomt dat er langdurige modellen gebruikt worden die achteraf niet geschikt blijken te zijn voor het onderzoek. Bovendien zullen in de loop van het project voortdurend inspanningen worden geleverd om elke verbetering of verfijning op het diermodel toe te passen. We gebruiken een nieuwe methode waarbij een zeer kleine stukje van de lever afgenomen kan zonder risico op bloedingen. De muizen krijgen de tijd om volledig te herstellen van deze ingreep voor verdere behandelingen gedaan worden. Het lichaamsgewicht zal regelmatig worden gecontroleerd om mogelijke complicaties na behandelingen snel op te merken.
Licht de keuze van de soorten en de bijbehorende levensstadia toe
We gebruiken muizen omdat het in deze diersoort mogelijk is om genen te bestuderen. We gebruiken muizen die 3-8 weken jong zijn om genetische veranderingen teweeg te brengen. We doen dit op jonge leeftijd wanneer de levercellen zich nog vermeerderen. We gebruiken in de uiteindelijke experimenten muizen van meer dan 8 weken oud (volwassen) om de menselijke situatie beter na te bootsen omdat leververvetting meestal bij volwassenen voorkomt.
Voor een beoordeling achteraf geselecteerd project
Project geselecteerd voor BA?
nee
Termijn voor BA
Reden voor de beoordeling achteraf
Bevat ernstige procedures
Maakt gebruik van niet-menselijke primaten
Andere reden
Toelichting van de andere reden voor de beoordeling achteraf
Aanvullende velden
Nationaal veld 1
Veld wordt niet gepubliceerd.
Nationaal veld 2
Veld wordt niet gepubliceerd.
Nationaal veld 3
Veld wordt niet gepubliceerd.
Nationaal veld 4
Veld wordt niet gepubliceerd.
Nationaal veld 5
Veld wordt niet gepubliceerd.
Startdatum project
Veld wordt niet gepubliceerd.
Einddatum project
Veld wordt niet gepubliceerd.
Goedkeuringsdatum project
Veld wordt niet gepubliceerd.
ICD-code 1
Veld wordt niet gepubliceerd.
ICD-code 2
Veld wordt niet gepubliceerd.
ICD-code 3
Veld wordt niet gepubliceerd.
Link naar de eerdere versie van de NTS buiten het EC-systeem